BIHEVIORIZAM

BIHEVIORIZAM

Pravac Predmet Metod
Strukturalizam, Svest introspekcija
Ego psiholpgija
Humanistička psih.
Psihoanaliza Nesvesno analiza snova,
slobodne asocijacije
Biheviorizam Ponašanje objektivno posmatranje,
eksperiment



Osnovne pretpostavke
Metodološki zahtev za objektivnošću- očiglednost, merenje, proverljivost
Ponašanje nastaje kao rezultat podsticaja iz sredine

Preteče
Filozofija - Hobs, Lok, Spens
Ruska refleksološka škola
- Sečenov- psihičke funkcije- na osnovu
ponašanja - stimulacija i inhibicija
-   Pavlov - uslovni refleks
-   Behtjerev-jedinica analize ponašanja- refleksni
odgovor na bezuslovne draži
složeniji oblici ponašanja – navike- spoj srodnih refleksnih reakcija
socijalna psihologija- odgovori na socijalne draži- kolektivna refleksologija
 mentalni procesi- u osnovi objektivno odrediv
proces- organska osnova 

Faze bihejviorizma
Klasični bihejviorizam, 1913-30- Votson
Neo- bihejviorizam, 1930-50- Tolman
Neo-neo bihejviorizam, 1950-


KLASIČNI BIHEJVIORIZAM —Džon Votson
Osnivač nauke o ponašanju- filozof-psiholog i fiziolog, predavač na Kolumbiji
Članak iz 1913. Programski manifest: Psihologija kako je vidi jedan biheviorista
Psihologija ne sme da se bavi nenaučnim, nemerljivim mentalnim procesima
neprihvatljivo razdvajanje psihičkog i fizičkog
Osnovne postavke
1. Odbacivanje pojma svesti- zamena predmeta psihologije ponašanjem
2. Odbacivanje subjektivnih metoda introspekcije- zamena objektivnim metodama posmatranja
3. Proučavanje modifikacija ponašanja koje nastaju kao posledica delovanja draži iz sredine
S-R šema – jedinica analize

Implikacije postavki
Receptorne i efektorne funkcije- prijem draži i reakcija- bez analize procesa obrade
Pojmovi predstava, osećanja, mišljenje- zamena pojmovima stimulus, reakcija, navika,
- mišljenje-unutrašnji govor- spolja nevidljivi pokreti govornih organa
- osećanja- telesne reakcije senzomotorne prirode
- predstave- naknadne slike, pokreti očnih mišića i govornih organa
Stimulusi i reakcije, S-R
Draži-S- fizička energija koja deluje na senzorne nerve u rasponu registrovanja draži
-jednostavana -izolovana u laboratoriji
-složena -istovremeno dejstvo brojnih draži u medjusobnoj interakciji

Odgovori-R- reakcije na dejstvo draži
- elementarni pokreta mišića i lučenje žljezda (molekularni nivo)
- celovita radnja aktivnost (molarni nivo)
 

NEOBIHEJVIORIZAM
prihvatljivo izbacivanje svesti i introspekcije
neprihvatljivo odbacivanje mentalnih procesa koji posreduju između S i R
Kako istraživati unutrašnja stanja a ne upasti u zamku subjektivnosti?
Kako ublažiti mehanicizam, atomizam i redukcionizam?
 

Osnovne postavke
S-O-R- ne izbaciti predmet zbog metode
Objektivno istraživanje unutrašnjih stanja preko registrovanja uslova koji su reakciji prethodili (antecedentni uslovi)
 
Jedinica analize- zakoni ponašanja (navike, potkrepljenje)

Tolman
Objektivno posmatranje nezavisnih varijabli (draži) i zavisnih varijabli (ponašanja) sa ciljem utvrđivanja zakona (funkcija) povezanosti intervenišućih varijabli (unutrašnjih procesa) sa uslovima koji su prethodili i sa oblicima ponašanja koji slede kao posledica anticedentnih uslova
Svrhovitost ponašanja na podsticaje iz sredine
Selekcija draži zavisno od značaja- + ili – vrednost (valenca) zavisno od prethodnog iskustva- teži ili izbegava draži – kognitivno učenje
Tolman
 Ponašanje
-   ka ili od objekta
-   sredstvo za postizanje cilja
- svrhovito - najkraćim putem do cilja
 


NEO-NEOBIHEJVIORIZAM
Više mentalne funkcije- mišljenje, složene emocije
Miler- draži i odgovori- funkcionalne bihevioralne definicije
odgovor- bilo koja aktivnost individue koja se učenjem može funkcionalno povezati sa prethodnim događajem,
draž- bilo koji događaj koji se vezuje za odgovor

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA
Ličnost= sistem ponašanja
Paradoks- teorija ličnosti koja negira pojam ličnosti
Ponašanje- rezultat uslova koji se mogu odrediti
predviđanje i kontrola ponašanja
Struktura, dinamika- svođenje na spoljnje determinante

Ljudska priroda- determinisana spoljnim okolnostim
1. Čovek je hedonista- teži zadovoljstvu i izbegavanju bola
2. Ponašanje je određeno uticajima sredine
3. Ponašanje je naučeno i čini ga skup asocijacija

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA
Determinizam i sloboda- determinizam uslov za nauku; sloboda- uzroci neotkriveni
Determinante- genetski procesi, fizičke i socijalne draži- podsticaji van kontrole
Slobode i odgovornosti- privid, socijalna kontrola
 Individualne razlike - genetski određene razlike u osetljivosti za draži i u procesima učenja
odnos prema S nije isti, pa ni R nije isti
 Ponašanja
-  respodentna -izazvana S, pasivna reakcija
-  operantna -emitovana, neizazvana- pod uticajem svog
ishoda, potkrepljivača
 

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA
Struktura ličnosti- naučeni oblici respodentnog i operantnog ponašanja
objašnjenje doslednosti R u različitim S- crte
doslednost -rezultat sličnih uslova koji izazivaju slična R.
Dinamika ličnosti- unutrašnji podsticaji, motivacija- objašnjenje promenljivosti
analiza objektivnih promena S i anticedentnih uslova- postupci koji prethode nekom ponašanju pojačavaju verovatnoću javljanja sledećeg ponašanja
Razvoj ličnosti- rezultat kontinuiranog procesa učenja- stvaranja veza S-R i razvoj operantnih oblika ponašanja

SKINEROVA TEORIJA POTKREPLJIVNJA OPERANATA
Režim potkrepljenja
Potkrepljenje- povećava verovatnoću R
Kazna (averzivna draž)- smanjuje ili verovatnoću R (inhibira R)
Gašenje -izostanak potkrepljenja,
Negativno potkretpljenje -izostanak kazne


Ocena
objektivizacija, naučni metod
procesi učenja- adekvatno objašnjenje za mnoge oblike ponašanja, ali ne sve
Procena ličnosti- S-R u situaciji ili na upitniku
Doprinosi
eksperimentalni podaci,
široka primena u raznim oblastima- obrazovanje, terapija, farmakologija, kultura
koncept operantnog uslovljavanja
Zamerke
simplifikacija,
generalizacija ponašanja životinja na ljude

SOCIJALNO-KOGNITIVNA PERSPEKTIVA- A. BANDURA
Perspektiva kognitivnog socijalnog učenja
procesi učenja – uslovi formiranja R (modelovanje, potkrepljenje, uslovljavanje)
procesi mišljenja/kognicija- O-interpretacija S
socijalni uticaji- relevantni S
Interaktivno dejstvo na specifično ponašanje u specifičnoj situaciji


SOCIJALNO-KOGNITIVNA PERSPEKTIVA- A. BANDURA
Reciprocitet uticaja
S R S O R
1. Ličnost (O) bira različito okruženje (S) koje oblikuje R
2. Ličnost (O) oblikuje kako interpretiramo S i kako reagujemo (R)
3. Ličnost (O) pomaže kreiranju situacija (S) na koje reaguje (R)

(engl. Behaviour = vladanje, ponašanje, način rada)

B.Klaić u svom Rječniku stranih riječi daje psihološku definiciju "biheviorizam" kao - smjer koji svoja saznanja crpi iz točnog promatranja kako se pod raznim uvjetima vladaju ljudi, osobito djeca, i na temelju tih opažanja objašnjava duševne procese. O početku biheviorizma kao smjera možemo istaknuti 60-e godine prošlog stoljeća, iako se on u pojedinim radovima, razmišljanjima i istraživanjima javlja i znatno ranije.

Pod biheviorizmom ne podrazumijevamo jedan jedinstveni smjer ili školu mišljenja. Možemo govoriti o psihološkom biheviorizmu, u okviru njega o ranom (metodološkom) i kasnom (radikalnom), o filozofskom biheviorizmu, ali i o biheviorizmu kao teoriji učenja.



PSIHOLOŠKI BIHEVIORIZAM



Rani, tzv. metodološki biheviorizam javio se početkom 20.st. kao pokušaj da se psihologija ustanovi kao znanstvena disciplina sa znanstvenim metodama. John B. Watson, osnivač ovog pravca, želio je u psihologiju uvesti temeljne znanstvene pretpostavke – objektivnost, eksperimentalnu provjerljivost, nasuprot dotadašnjoj introspektivnoj metodi psihologije. Predmet proučavanja psihologije tako postaje vidljivo ponašanje pojedinca, a ciljem psiholoških istraživanja kontrola i predviđanje ljudskog ponašanja. Polazi se od pretpostavke da je ponašanje (reakcija) pojedinca potpuno određeno vanjskim čimbenicima tj. okolinom, a ne "umom" (duhom) kako je do tada cjelokupna zapadna filozofska tradicija smatrala. Otuda i naziv "metodološki biheviorizam" - polazište nije mentalno stanje već znanstveno utemeljeno objašnjavanje i predviđanje ponašanja

Shema: S T I M U L A N S - R E A K C I J A



Watson je kasnije i u potpunosti negirao postojanja svijesti, odbacio potrebu proučavanja mentalnog stanja u tumačenju ljudskog ponašanja, čvrsto se držeći samo znanstvenih, eksperimentalno provjerljivih metoda. Tako je zašao u kasni tzv. radikalni biheviorizam. Najznačajniji predstavnik radikalnog biheviorizma je B. F. Skinner koji je svojim brojnim radovima dao i najjači pečat ovom psihološkom pravcu. On smatra da se stvarni uzroci ponašanja nalaze u okolini, a mentalni događaji su samo njihove posljedice, baš kao i samo ponašanje (kazna mijenja ponašanje, a osjećaji koji iz toga proizađu samo su nusprodukt). Stoga mentalna stanja, iako ih ne negira, odbacuje kao nezanimljive za znanost i psihologijska znanstvena proučavanja.



FILOZOFSKI (LOGIČKI, ANALITIČKI) BIHEVIORIZAM



I u filozofskom biheviorizmu polazi se od sheme stimulans-reakcija, a odbacuje se svaki mentalni proces kao uzrok ponašanja (ako mi je ponuđena hrana – jedem – glad je samo bihevioralna dispozicija za neko ponašanje). Kritičari ističu da se zapravo ovdje mentalističke termine preradi u bihevioralne dispozicije. Time se zapravo željelo zadovoljiti neo-pozitivističke teorije po kojoj su svi problemi u načelu rješivi znanstvenom metodom – problem se formulira tako da se on može znanstveno obraditi, provjeriti, verificirati .Iako se ovdje nećemo baviti filozofskim biheviorizmom, važno je spomenuti i njihove najzjačajnije predstavnike. To su veliki filozofi bihevioristi Gilbert Ryle i C.G.Hempel.